چهارشنبه ۲۸ آبان ۱۴۰۴
گزارش جدید «اطلس ریسک آبی آکوداکت» نشان می‌دهد یک‌چهارم جمعیت زمین در کشورهایی زندگی می‌کنند که هر سال تقریباً تمام ذخایر آب تجدیدپذیر خود را مصرف می‌کنند. همزمان، نیمی از جمعیت جهان دست‌کم یک ماه در سال با فشار شدید کم‌آبی روبه‌رو هستند؛ وضعیتی که امنیت غذایی، سلامت، انرژی و حتی ثبات سیاسی را تهدید می‌کند.
به گزارش سرمایه فردا، داده‌های تازه اطلس ریسک آبی آکوداکت تصویری هشداردهنده از آینده منابع آب جهان ارائه می‌دهد. بر اساس این گزارش، ۲۵ کشور جهان که در مجموع یک‌چهارم جمعیت زمین را در خود جای داده‌اند، هر سال با «تنش آبی بسیار شدید» مواجه‌اند و تقریباً تمام ذخایر آب تجدیدپذیر خود را مصرف می‌کنند. افزون بر این، حدود چهار میلیارد نفر، یعنی نیمی از جمعیت جهان، هر سال حداقل یک ماه را در شرایط «تنش آبی بالا» سپری می‌کنند. چنین سطحی از فشار آبی نه‌تنها زندگی روزمره مردم را مختل می‌کند، بلکه امنیت غذا، انرژی، اشتغال، سلامت عمومی و حتی عدالت اجتماعی و اهداف اقلیمی را به خطر می‌اندازد.
ریشه این بحران در شکاف میان عرضه و تقاضا نهفته است. از دهه ۱۹۶۰ تاکنون مصرف جهانی آب بیش از دو برابر شده است. رشد سریع جمعیت، توسعه کشاورزی آبی، دامداری، صنایع تولیدی و تولید انرژی، محرک اصلی افزایش تقاضا بوده‌اند. در مقابل، سرمایه‌گذاری ناکافی در زیرساخت‌های آبی، سیاست‌های ناکارآمد و نوسانات اقلیمی ناشی از تغییرات آب‌وهوایی، منابع قابل اتکا را محدود کرده است. شاخص تنش آبی نسبت مصرف به منابع تجدیدپذیر را می‌سنجد؛ کشورهایی که بیش از ۸۰ درصد منابع خود را مصرف می‌کنند در دسته «بسیار شدید» قرار می‌گیرند و مصرف ۴۰ درصدی به معنای «تنش بالا» است. بدون مداخله فوری دولت‌ها، این فشار در کشورهایی با رشد سریع جمعیت و اقتصاد، شدیدتر خواهد شد.
بر اساس داده‌ها، ۲۵ کشور جهان هر سال بیش از ۸۰ درصد آب تجدیدپذیر خود را صرف کشاورزی، دامداری، صنعت و مصارف خانگی می‌کنند. این بدان معناست که حتی یک دوره کوتاه خشکسالی می‌تواند آنها را تا مرز بی‌آبی پیش ببرد و دولت‌ها را ناچار به جیره‌بندی آب کند؛ تجربه‌ای که پیش‌تر در کشورهایی چون انگلستان، هند، ایران، مکزیک و آفریقای جنوبی رخ داده است. در حال حاضر، بحرین، قبرس، کویت، لبنان، عمان و قطر پرتنش‌ترین کشورها هستند. در سطح منطقه‌ای نیز خاورمیانه و شمال آفریقا با ۸۳ درصد جمعیت در معرض تنش بسیار شدید، بدترین وضعیت را دارند و در جنوب آسیا نیز ۷۴ درصد جمعیت با همین فشار روبه‌رو هستند.
چشم‌انداز آینده نیز نگران‌کننده است. تا سال ۲۰۵۰ حتی اگر افزایش دمای جهانی تا پایان قرن در بازه ۱.۳ تا ۲.۴ درجه سانتی‌گراد محدود شود، یک میلیارد نفر دیگر به جمعیت گرفتار در تنش آبی بسیار شدید افزوده خواهند شد. تقاضای جهانی آب تا آن زمان ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش می‌یابد و تعداد حوضه‌های آبریز با نوسان شدید سالانه ۱۹ درصد بیشتر خواهد شد. در خاورمیانه و شمال آفریقا این روند به معنای آن است که تا سال ۲۰۵۰ تمام جمعیت منطقه در معرض تنش آبی بسیار شدید قرار خواهند گرفت؛ وضعیتی که فراتر از اقتصاد و صنعت، ثبات سیاسی را نیز تهدید می‌کند.
آفریقا بیشترین افزایش تقاضای آب را تجربه خواهد کرد. هرچند بسیاری از کشورهای این قاره هنوز در وضعیت تنش بسیار شدید نیستند، اما نرخ رشد مصرف آب سریع‌تر از هر جای دیگر جهان است. تا میانه قرن، مصرف آب در آفریقا ۱۶۳ درصد افزایش خواهد یافت؛ چهار برابر شتاب رشد در آمریکای لاتین. این جهش مصرف اگر مدیریت نشود، می‌تواند رشد اقتصادی پرشتاب آفریقا را تهدید و تا ۶ درصد از تولید ناخالص داخلی منطقه را کاهش دهد. در مقابل، کشورهای ثروتمند اروپا و آمریکای شمالی به دلیل سرمایه‌گذاری‌های گسترده در بهره‌وری مصرف آب، با ثبات نسبی روبه‌رو هستند. با این حال، نیاز آبی صنایع و وابستگی به تجارت جهانی فشار را به کشورهای کم‌درآمد منتقل می‌کند؛ جایی که حجم «آب پنهان» در کالاهای صادراتی، تنش آبی را تشدید خواهد کرد.
پیامدهای اقتصادی این بحران گسترده است. طبق داده‌های آکوداکت، ۳۱ درصد اقتصاد جهان، معادل ۷۰ تریلیون دلار، تا سال ۲۰۵۰ در معرض تنش آبی بالا قرار خواهد گرفت؛ در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۰ تنها ۱۵ تریلیون دلار بود. چهار کشور هند، مکزیک، مصر و ترکیه بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی در معرض خطر را تشکیل می‌دهند. کمبود آب می‌تواند صنایع، نیروگاه‌ها و کشاورزی را مختل کند. نمونه آن در هند دیده شد؛ میان سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ کمبود آب برای خنک‌سازی نیروگاه‌های حرارتی، تولید برق را به میزان ۸.۲ تراوات‌ساعت کاهش داد؛ معادل مصرف پنج‌ساله برق ۱.۵ میلیون خانوار. کمیسیون جهانی سازگاری هشدار داده است که نبود مدیریت بهتر می‌تواند بین ۷ تا ۱۲ درصد از رشد اقتصادی هند، چین و آسیای مرکزی و حدود ۶ درصد از اقتصاد بخش بزرگی از آفریقا را تا سال ۲۰۵۰ کاهش دهد. در حوزه غذا نیز خطر جدی است: ۶۰ درصد کشاورزی آبی جهان، به‌ویژه تولید نیشکر، گندم، برنج و ذرت، زیر فشار تنش بسیار شدید قرار دارد. این در حالی است که برای تغذیه ۱۰ میلیارد نفر در سال ۲۰۵۰، جهان باید ۵۶ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۰ کالری تولید کند؛ آن هم در اوج تغییرات اقلیمی و کمبود آب.
با وجود وخامت شرایط، تنش آبی الزاماً به بحران غیرقابل‌حل منتهی نمی‌شود. نمونه‌هایی چون سنگاپور و لاس‌وگاس نشان داده‌اند که حتی در خشک‌ترین نقاط می‌توان با شیرین‌سازی آب، بازچرخانی فاضلاب و حذف پوشش‌های پرمصرف، شهری پایدار ساخت. پژوهش‌ها نیز نشان می‌دهد که حل بحران جهانی آب آن‌قدرها پرهزینه نیست: تنها ۱ درصد تولید ناخالص جهانی، یا ۲۹ سنت برای هر نفر در هر روز طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۳۰ کافی است. آنچه کمبود داریم نه راه‌حل، بلکه اراده سیاسی و تأمین مالی است؛ اراده‌ای که اگر شکل بگیرد، می‌تواند آینده‌ای ایمن‌تر برای جهان تشنه رقم بزند.
تمام حقوق برای پایگاه خبری سرمایه فردا محفوظ می باشد کپی برداری از مطالب با ذکر منبع بلامانع می باشد.
سرمایه فردا