دادستانی میلان پرونده‌ای بی‌سابقه را گشوده است؛ ادعاهایی مبنی بر اینکه گروهی از شهروندان ایتالیایی در دوران محاصره سارایوو، آخر هفته‌ها به بوسنی سفر می‌کردند تا در قالب «سافاری انسانی» به غیرنظامیان بی‌دفاع تیراندازی کنند. شکایتی که پای ثروتمندان و افراد ظاهراً محترم را به یکی از تاریک‌ترین فصل‌های تاریخ اروپا کشانده است.

به گزارش سرمایه فردا، دادستانی میلان در ایتالیا به تازگی پرونده‌ای را بررسی می‌کند که ابعاد آن بهت‌آور و کم‌سابقه است. بر اساس شکایتی حقوقی، گروه‌هایی از شهروندان ایتالیایی در سال‌های محاصره چهار ساله سارایوو (۱۳۷۱ تا ۱۳۷۵) آخر هفته‌ها از شهر «تری‌یسته» به بوسنی پرواز می‌کردند و در ارتفاعات اطراف شهر، به غیرنظامیان بی‌دفاع با اسلحه اسنایپر تیراندازی می‌کردند. محاصره سارایوو که طولانی‌ترین محاصره شهری در تاریخ معاصر اروپا محسوب می‌شود، بیش از ۱۱ هزار کشته بر جای گذاشت و اکنون این پرونده، گوشه‌ای تاریک از آن دوران را آشکار کرده است.

این شکایت توسط اتزیو گاوازنی، روزنامه‌نگار و رمان‌نویس ایتالیایی، با همراهی دو حقوقدان مطرح شد. او در شکایت خود از «قتل با قساوت و بی‌رحمی همراه با انگیزه‌های پست» سخن گفت و مدعی شد که برخی ایتالیایی‌ها برای شرکت در این سفرها مبالغ هنگفتی پرداخت می‌کردند. تاکنون پنج نفر در این پرونده شناسایی شده‌اند و تحقیقات برای یافتن دیگر شرکت‌کنندگان ادامه دارد. گاوازنی در گفت‌وگویی با روزنامه ریپابلیکا تأکید کرده است که پای افراد ثروتمند، کارآفرینان و کسانی با ظاهر محترم در این ماجرا باز است؛ کسانی که در دوران محاصره، پول می‌دادند تا بتوانند غیرنظامیان بی‌دفاع را شکار کنند.

بر اساس شکایت ثبت‌شده، این افراد روزهای جمعه در تری‌یسته گرد هم می‌آمدند و با پروازهای شرکت هواپیمایی یوگسلاوی/صربستان به ارتفاعات مشرف به سارایوو منتقل می‌شدند. گفته می‌شود آنان مبالغ کلانی به شبه‌نظامیان صرب متحد رادوان کاراجیچ می‌پرداختند تا امکان شلیک به ساکنان شهر را پیدا کنند. کاراجیچ بعدها توسط دادگاه بین‌المللی یوگسلاوی سابق به نسل‌کشی و جنایت علیه بشریت محکوم و به حبس ابد محکوم شد. هزینه این سفرها، با احتساب تورم امروز، تا حدود ۱۰۰ هزار یورو برآورد شده است. شوکه‌کننده‌تر اینکه طبق ادعاها، فهرستی در اختیار شرکت‌کنندگان قرار می‌گرفت که در آن «نوع هدف» قیمت‌گذاری شده بود؛ کودکان بالاترین قیمت را داشتند، پس از آنان زنان و مردان قرار می‌گرفتند و سالمندان «رایگان» کشته می‌شدند.

پرونده ۱۷ صفحه‌ای گاوازنی شامل شهادت ادین سوباشیچ، افسر اطلاعات ارتش بوسنی است. او مدعی شده در سال ۱۳۷۲ گزارش‌هایی از حضور ایتالیایی‌ها در این سفرها را به سازمان اطلاعات نظامی ایتالیا (سیسمی) منتقل کرده و چند ماه بعد این سازمان اعلام کرده که «به این عملیات پایان داده است». در اسناد ضمیمه شکایت، نام سه فرد ساکن تورین، میلان و تری‌یسته ذکر شده که تحت تحقیق قرار دارند. یکی از آنان، مالک یک کلینیک جراحی زیبایی در میلان، متهم است که در تیراندازی‌ها شرکت داشته است.

سازمان امنیت دولتی صربستان پشت ماجرا بوده است

صربستان هرگونه نقش مستقیم را انکار کرده، اما محققان معتقدند سرویس اطلاعاتی این کشور از ماجرا آگاه بوده است. سوباشیچ در شهادتش گفته نحوه هماهنگی سفرها با شرکت هواپیمایی نشان می‌داد سازمان امنیت دولتی صربستان پشت ماجرا بوده است. کنسول بوسنی در میلان نیز اعلام کرده کشورش به‌طور کامل با تحقیقات همکاری خواهد کرد.

بازماندگان سارایوو نیز این ادعاها را باورپذیر می‌دانند. جمیل هوجیچ، بنیان‌گذار پروژه «کوچه تک‌تیراندازها»، به الجزیره گفته است که آخر هفته‌ها در سارایوو همیشه خطرناک‌تر بود و خبرهایی درباره حضور افراد خارجی برای تیراندازی میان مردم دست‌به‌دست می‌شد. او یادآور شد که برادرش هنگام بازی تنیس به دست تک‌تیرانداز صرب کشته شد و نمی‌داند آیا قاتل او یکی از همین افراد بوده یا نه.

تحقیقات همچنین نشان داده اتباع کشورهای دیگر نیز در این سفرها حضور داشته‌اند. مستند «سافاری سارایوو» ساخته یک کارگردان بوسنیایی در سال ۲۰۲۲ به حضور ثروتمندان خارجی از آمریکا و روسیه پرداخت. نویسنده ملی‌گرای روس، ادوارد لیمونوف، در مستندی از جنگ بوسنی در حال شلیک به سمت شهر در کنار کاراجیچ دیده شده است. یک تفنگدار دریایی پیشین آمریکایی نیز در دادگاه بین‌المللی یوگسلاوی سابق شهادت داد که «گردشگران تیرانداز» در سارایوو حضور داشتند.

رسانه‌های بلژیک گزارش داده‌اند که دادستانی این کشور نیز ممکن است در صورت مطرح شدن نام اتباع بلژیکی، تحقیقاتی جداگانه آغاز کند. کریس فان دن وینگارت، قاضی پیشین دادگاه‌های بین‌المللی، گفته است هرگز سندی درباره چنین گردشگری مرگباری ندیده بود، هرچند شایعات آن وجود داشت.

محاصره سه‌ونیم‌ساله سارایوو بیش از ۱۱.۵ هزار غیرنظامی، از جمله ۱۶۰۰ کودک، را به کام مرگ کشاند. بیش از ۱۶۰ کودک به دست تک‌تیراندازها کشته شدند و هنوز مشخص نیست چند نفرشان قربانی «اسنایپر توریسم» بوده‌اند. جنگ بوسنی در نهایت با پاکسازی قومی مسلمانان بوسنیایی، بیش از ۱۰۰ هزار کشته و نزدیک به دو میلیون آواره بر جای گذاشت؛ و اکنون این پرونده، یادآور ابتذال شر و تاریک‌ترین چهره‌های انسان در تاریخ معاصر است.